Διδακτικό σενάριο Ιστορίας

Διδακτικό σενάριο για την Ιστορία Στ' τάξης

«Η Επανάσταση του 1821»

Σταυρούλα Λαδά

Αθήνα Μάιος-Ιούνιος 2023

Περιεχόμενα

1. Τίτλος διδακτικού σεναρίου

2. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές

3. Τάξη στην οποία απευθύνεται 

4. Συμβατότητα με το Δ.Ε.Π.Π.Σ και το Α.Π.Σ

5. Θεωρητικό πλαίσιο και διδακτική προσέγγιση

6. Οργάνωση της διδασκαλίας & απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή

7. Προαπαιτούμενες γνώσεις

8. Διδακτικοί Στόχοι

Ως προς το γνωστικό αντικείμενο

Ως προς την χρήση των νέων τεχνολογιών

Ως προς την μαθησιακή διαδικασία

9. Εκτιμώμενη διάρκεια

10. Πρότερες γνώσεις των μαθητών. Διερεύνηση εννοιών

11. Διδακτική προσέγγιση

Μεθοδολογική προσέγγιση

Διδακτική προσέγγιση με ΤΠΕ.

12. Προτεινόμενες δραστηριότητες

Α' φάση

Β' φάση

Γ' φάση

13. Αξιολόγηση

13 Επέκταση σεναρίου

1. Τίτλος διδακτικού σεναρίου

Η Επανάσταση του 1821

(Πρόσωπα – Καθοριστικές μάχες –Διπλωματικές διεργασίες)

Διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας μέσα από τις δυνατότητες που προσφέρουν οι Νέες Τεχνολογίες. Συγκεκριμένα διδασκαλία της ενότητας που αφορά στην επανάσταση του 1821 στα πλαίσια της Εργαστηρίων Δεξιοτήτων. Οι μαθητές καλούνται να αναδείξουν και να παρουσιάσουν, με διερευνητικό - κριτικό τρόπο, τα πρόσωπα, τα μεγάλα γεγονότα (Καθοριστικές Μάχες – Ναυμαχίες) και τις διπλωματικές διεργασίες, από την έναρξη της επανάστασης έως το 1829- ίδρυση του πρώτου Ελληνικού κράτους.

2. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές

Το σενάριο εντάσσεται στις γνωστικές περιοχές της Ιστορίας και των ΤΠΕ και υποστηρίζεται από τα αντίστοιχα σχολικά εγχειρίδια της Ιστορίας Στ' τάξης - Ενότητα Γ «Η Μεγάλη Επανάσταση (1821-1830)» Γ1. Η Μεγάλη Επανάσταση (ebooks.edu.gr)

3. Τάξη στην οποία απευθύνεται

Το σενάριο απευθύνεται στους μαθητές της ΣΤ΄ τάξης Δημοτικού.

4. Συμβατότητα με το Δ.Ε.Π.Π.Σ και το Α.Π.Σ

Το περιεχόμενο του διδακτικού σεναρίου είναι απολύτως συμβατό με το ΔΕΠΠΣ και το ΑΠΣ του μαθημάτων της Ιστορίας στο Δημοτικό Σχολείο, καθώς αναφέρεται στην διδασκαλία υπάρχουσας διδακτικής ενότητας των σχολικών βιβλίων της ΣΤ΄ τάξης.

Ιστορία: (Ενότητα: Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, κεφ.17 - 30).

• Θεωρητικό πλαίσιο και διδακτική προσέγγιση

Το διδακτικό σενάριο βασίζεται στην κοινωνικοπολιτισμική θεωρία του Vygotsky, καθώς και στον εποικοδομητισμό, σύμφωνα με τον οποίο οι μαθητές οικοδομούν οι ίδιοι τη γνώση.

Ως μοντέλο διδασκαλίας επιλέγεται η «συνεργατική καθοδηγούμενη ανακάλυψη», στα πλαίσια της οποίας οι μαθητές εργάζονται ανά δύο σε ομάδες και με συγκεκριμένα φύλλα εργασίας διερευνούν το διδακτικό υλικό και οικοδομούν συνεργατικά τη νέα γνώση.

Τέλος, ο εκπαιδευτικός λειτουργεί ως συντονιστής, εμψυχωτής και διευκολυντής για τους μαθητές και τις μαθήτριες, συνεπώς, πρόκειται για καθοδηγούμενη διδασκαλία. Ο ρόλος του εξασφαλίζει ένα περιβάλλον το οποίο μπορεί να προσφέρει όσο το δυνατόν καλύτερη διαπαιδαγώγηση στους μαθητές και τις μαθήτριες.

• Οργάνωση της διδασκαλίας & απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή

Για την υλοποίηση του σεναρίου οι μαθητές χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες των τεσσάρων ή πέντε μαθητών η κάθε μία και δίνεται έμφαση στη συνεργασία μεταξύ τους τόσο στις προφορικές όσο και στις γραπτές εργασίες.

Ο δάσκαλος έχει προνοήσει ώστε σε κάθε ομάδα να υπάρχει κάποιος μαθητής ο οποίος γνωρίζει καλύτερα τον χειρισμό του υπολογιστή για να βοηθά αυτούς που έχουν λιγότερες γνώσεις, ώστε να εξασφαλίζεται η καλύτερη δυνατή συνεργασία και απόδοση.

Η υλικοτεχνική υποδομή που απαιτείται για την ολοκληρωμένη διδασκαλία του συγκεκριμένου σεναρίου είναι το εργαστήριο Πληροφορικής (με προεγκαταστημένα από τον δάσκαλο τα απαιτούμενα για το σενάριο λογισμικά) και ένας υπολογιστής (με σύνδεση στο διαδίκτυο) συνοδεία βιντεοπροβολέα για την αίθουσα της τάξης.

Τα λογισμικά που θα χρησιμοποιηθούν είναι τα παρακάτω:

1. Εφαρμογές του Ψηφιακού Σχολείου
2. Λογισμικό χαρτογράφησης (Inspiration)
3. Διαδραστική εφαρμογή ιστορικών χαρτών (Centennia)
4. Λογισμικό δημιουργίας και επεξεργασίας βίντεο ( Windows Movie Maker)
5. Poster Forge Δημιουργός Αφισών

Οι μαθητές/τριες θα χρησιμοποιήσουν, επίσης, και το σχολικό βιβλίο, όποτε τους ζητηθεί, ή το κρίνουν οι ίδιοι/ες αναγκαίο.

• Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές/τριες γνωρίζουν αρκετά στοιχεία για την επανάσταση του 1821. Επιπλέον, γνωρίζουν στοιχεία και αντικείμενα, από το τοπικό τους ιστορικό περιβάλλον. Οι μαθητές/τριες έχουν διδαχθεί και έχουν συμμετάσχει από πολύ νωρίς σε θεατρικές παραστάσεις είτε δρώμενα που έχουν γίνει στο σχολείο τους από το νηπιαγωγείο (εθνικές γιορτές). Έχουν διδαχθεί επίσης σημαντικά γεγονότα της επανάστασης μέσα από κείμενα στο μάθημα της γλώσσας σε όλες τις τάξεις και είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα σημαντικότερα πρόσωπα των πρωταγωνιστών καθώς και τις ενέργειες (τις σημαντικότερες) που σχετίζονται με αυτούς.

Προκειμένου να ελεγχούν οι πρότερες γνώσεις των μαθητών/τριών, ζητείται να δημιουργήσουν έναν νοητικό χάρτη με σημαντικά γεγονότα και τους ήρωες της έναρξης της επανάστασης με το λογισμικό χαρτογράφησης (Inspiration).

Όσον αφορά στις Τ.Π.Ε., είναι απαραίτητο:

• Οι μαθητές να κατέχουν τις βασικές δεξιότητες στον χειρισμό του ηλεκτρονικού υπολογιστή και των βασικών προγραμμάτων του (κειμενογράφου, κλπ.), καθώς και τις βασικές ικανότητες πλοήγησης στο διαδίκτυο.
• Να έχει προηγηθεί ενημέρωση και επίδειξη από τον δάσκαλο των βασικότερων χαρακτηριστικών και λειτουργιών των λογισμικών movie maker, Centennia, και poster forge που θα χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια για την πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων.

• Διδακτικοί Στόχοι

Βασικός σκοπός του εκπαιδευτικού σεναρίου είναι να δημιουργήσουν οι μαθητές εκπαιδευτικό λογισμικό σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό της τάξης με την αξιοποίηση του λογισμικού δημιουργίας και επεξεργασίας βίντεο Movie Maker των Windows.

Η εκμάθησή του είναι ένας από τους βασικότερους στόχους και ταυτόχρονα απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία του εκπαιδευτικού υλικού με τίτλο: «Η Επανάσταση του 1821 – Πρόσωπα- Καθοριστικές μάχες – Διπλωματικές διεργασίες», και η παρουσίασή του την ημέρα της σχολικής γιορτής από τους μαθητές.

Αναλυτικά οι στόχοι είναι:

Ως προς το γνωστικό αντικείμενο

• Να αναπτύξουν οι μαθητές την ικανότητα να εντοπίζουν, να επιλέγουν και να

οργανώνουν απλές ιστορικές πληροφορίες μέσα από μια ποικιλία πηγών, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία ή άλλα μέσα για να ανακοινώνουν απλά ιστορικά θέματα.

• Να γνωρίσουν τα σημαντικότερα γεγονότα (κοινωνικά, στρατιωτικά, οικονομικά, πολιτικά, διπλωματικά, κ.ά.) από τις παραμονές της επανάστασης του '21, έως τη δολοφονία του Καποδίστρια, όπως επίσης να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν τους αγώνες των Ελλήνων για ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία.
• Να είναι ικανοί να αιτιολογούν τις απόψεις τους, με απλό τρόπο, κάνοντας χρήση γραπτών και οπτικοακουστικών πηγών (διαδικαστική γνώση).

Ως προς την χρήση των νέων τεχνολογιών

• Να γνωρίσουν συγκεκριμένα λογισμικά τα οποία θα τους επιτρέψουν να ανακαλύψουν, κατανοήσουν, εμπεδώσουν την καινούρια γνώση, και να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη.
• Βασικός στόχος αυτού του σεναρίου είναι να αξιοποιήσουν οι μαθητές/τριες (με τις αναγκαίες οδηγίες του δασκάλου) το υλικό τους, στη δημιουργία του δικού τους εκπαιδευτικού λογισμικού με τα πρόσωπα και τα γεγονότα της ελληνικής επανάστασης σε μορφή video.

Ως προς την μαθησιακή διαδικασία

• Να μάθουν να συνεργάζονται και να ανταλλάσσουν απόψεις προκειμένου να καταλήξουν σε κοινά συμπεράσματα και να επιτύχουν τους προτεινόμενους στόχους.
• Να αναπτύξουν κριτική και δημιουργική σκέψη, οδηγούμενοι σε ασφαλή συμπεράσματα.
• Να μπορούν να χρησιμοποιούν τις προηγούμενες γνώσεις τους στην οικοδόμηση νέων εννοιών.
• Να τονώσουν την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή τους μέσα από ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες.
• Να εκφραστούν ελεύθερα αξιοποιώντας τη δημιουργική τους φαντασία.
• Να αναπτύξουν τον σεβασμό στις διαφορετικές απόψεις.

• Εκτιμώμενη διάρκεια

Το σενάριο αναμένεται να υλοποιηθεί σε 3 διδακτικές ώρες.

• Πρότερες γνώσεις των μαθητών. Διερεύνηση εννοιών.

Ανακαλύπτουν ότι η διπλωματία που διεξάγεται από χώρες με μεγάλη δύναμη, παίζει καθοριστικό ρόλο στη εξέλιξη των λαών που ζητούν την ελευθερία τους. Έννοιες όπως ελευθερία, επανάσταση, σκλαβιά, πολιτική, συμφέροντα, διπλωματία, διερευνώνται από τους μαθητές σε έναν ημιδομιμένο χάρτη στο λογισμικό Inspiration για να τις αφομοιώσουν.

• Διδακτική προσέγγιση

Μεθοδολογική προσέγγιση

Το σενάριο είναι δομημένο σύμφωνα με τις αρχές του εποικοδομητισμού (constructivism) και τις γνωστικές και κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης.

Δίνεται έμφαση στην συμμετοχική μάθηση και στην διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης.

Χρησιμοποιείται η ομαδοσυνεργατική μέθοδος και οι μαθητές ενθαρρύνονται στην ενεργό συμμετοχή στο μάθημα και την δημιουργική συνεργασία μέσω των ομάδων εργασίας.

Έτσι μέσα από συγκεκριμένες εργασίες – δραστηριότητες οδηγούνται στην ανακάλυψη και την εμπέδωση της γνώσης.

Ο μαθητής καθίσταται παραγωγός γνώσης.

Διδακτική προσέγγιση με ΤΠΕ

Η πλοήγηση των μαθητών στο διαδίκτυο γίνεται στις επιλεγμένες σελίδες τις οποίες ο δάσκαλος έχει προεγκαταστήσει στην επιφάνεια εργασίας. Οι μαθητές θα αποθηκεύσουν εικόνες από τους σημαντικότερους ήρωες της επαναστάσεως, καθώς και πληροφορίες σχετικά με τη δράση τους. Θα αποτυπώσουν τα σημαντικότερα γεγονότα των μαχών τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα που συνέβαλαν καθοριστικά στην ελευθερία των Ελλήνων και στη δημιουργία του ελληνικού κράτους.

Με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές εμπλέκονται ενεργά στη μάθηση, οδηγούνται σε γνωστική σύγκρουση με απώτερο σκοπό την τροποποίηση της γνώσης και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Έτσι ανακαλύπτουν και οικοδομούν τη γνώση.

Το λογισμικό Centennia (ιστορικός γεωγραφικός άτλαντας) επιτρέπει στους μαθητές να έρθουν σε επαφή με διαδραστικούς χάρτες, με τις αλλαγές συνόρων του ελληνικού κράτους καθώς απελευθερώνονταν η μια περιοχή μετά την άλλη, σε συνδυασμό με τα διπλωματικά και πολεμικά γεγονότα.

Το λογισμικό (ανοικτού τύπου)movie maker κάνει ικανούς τους μαθητές και τις μαθήτριες να προβάλουν τα αποτελέσματα των εργασιών τους δομημένο πάνω σε χρονολογική σειρά γεγονότων ξεκινώντας με βίντεο, ήχο και εικόνα από την ίδρυση της φιλικής εταιρείας μέχρι και την ίδρυση του ελληνικού κράτους.

• Προτεινόμενες δραστηριότητες

Α' φάση

Με αφορμή το κείμενο του εμπλουτισμένου σχολικού εγχειριδίου του Κεφαλαίου 3 «Η επανάσταση στην Πελοπόννησο» οι μαθητές/τριες διαβάζουν για την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης στην Πελοπόννησο.

Ο εκπαιδευτικός ζητάει από τους μαθητές και τις μαθήτριες να μεταβούν στο Φωτόδεντρο και στη διεύθυνση https://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2188/Istoria_ST-Dimotikou_html-empl/index3_3.html και να δουν γιατί επιλέχθηκε η Πελοπόννησος ως μίας από τις βασικές περιοχές όπου θ' άρχιζε η Επανάσταση του 1821. Η συγκεκριμένη πλατφόρμα είναι κατάλληλη για δραστηριότητες διερεύνησης και ανακάλυψης με ποικίλες εκπαιδευτικές δυνατότητες.

Το διαδραστικό βιβλίο δίνει την ευκαιρία στους μαθητές και τος μαθήτριες να αλληλεπιδράσουν με μία χρονογραμμή Ιστορία και Λογοτεχνία (greek-language.gr) με τα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης.

Β' φάση

Ερευνούν με τον άτλαντα Centennia τη σύνδεση των ιστορικών και πολιτικών γεγονότων.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2

• Ανοίξτε το λογισμικό Centennia και, στο κουμπί της χρονολογίας, εισάγετε το έτος 1821.3 της αρχής του επαναστατικού αγώνα και παρατηρήστε τα εδάφη που απελευθερώνουν οι Έλληνες έως το έτος 1825.4 .

• Πατήστε το εικονίδιο του κειμένου και δείτε συνοπτικές πληροφορίες των ιστορικών γεγονότων γύρω από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Φωτόδεντρο - Προβολή αντικειμένου (photodentro.edu.gr)

• Παρατηρήστε τη θέση του Μεσολογγίου και αιτιολογήστε γιατί η κατάληψή του είχε τόσο μεγάλη σημασία.

Γ' φάση

Παρουσίαση αποτελεσμάτων [Link Video, Αφίσες]

Όλες οι ομάδες συγκεντρώνουν το υλικό και κατασκευάζουν ένα video trailer και μία αφίσα με το Poster forge την οποία θα παρουσιάσουν στη σχολική γιορτή.

Βίντεο:

https://youtu.be/2_zRjhrMU5Q

Κουίζ:

https://learningapps.org/watch?v=pnumy0d8c23

Αφίσα:

• Αξιολόγηση

Οι μαθητές/τριες με την καθοδήγηση του δασκάλου αξιολογούν τα αποτελέσματα του σεναρίου και την επίτευξη των στόχων. Ακολουθείται διαμορφωτική αξιολόγηση και χρησιμοποιείται το λογισμικό αξιολόγησης LearningApps. Για την τελική αξιολόγηση χρησιμοποιείται το λογισμικό αξιολόγησης Hotpotatoes. Είναι σημαντικό να διατηρηθεί ο παιγνιώδης χαρακτήρας των λογισμικών ώστε η νέα γνώση να είναι ευχάριστη και αποτελεσματική για τους μαθητές και τις μαθήτριες. Είναι επίσης σημαντικό να καλλιεργηθεί η συνεργατικότητα ανάμεσα στους μαθητές και τις μαθήτριες κάθε ζεύγους ή ομάδας, ιδιαίτερα κατά τον εντοπισμό των αντικειμένων της οθόνης που τους ζητείται κάθε φορά. Επιπλέον, είναι σκόπιμο να διαφανεί ο βαθμός επίτευξης των γνωστικών κυρίως στόχων κατά την εφαρμογή του εκπαιδευτικού σεναρίου και η συμβολή των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Γι' αυτό γίνεται συζήτηση με τους μαθητές, οι οποίοι ερωτώνται τι τους άρεσε ή δεν τους άρεσε και σε ποια σημεία δυσκολεύτηκαν. Τελικά γίνεται φανερό ότι οι μαθητές/τριες απόλαυσαν τον τρόπο προσέγγισης της διδασκαλίας της Ιστορίας με τη βοήθεια των ΤΠΕ και οι περισσότεροι/ες μπορούν να χειρίζονται με σχετική ευκολία τα λογισμικά που χρησιμοποίησαν. Μετά την επιτυχή συμπλήρωση των ΦΕ αποδείχτηκε η δραστική και αποτελεσματική επίδραση των ΤΠΕ στην οικοδόμηση της νέας γνώσης.

• Επέκταση σεναρίου

Το παρόν σενάριο μπορεί να επεκταθεί με τη χρήση των 3 πηγών που βρίσκονται στο διαδραστικό βιβλίο, εμπλουτισμένο html.

Το παρόν σενάριο μπορεί επίσης να επεκταθεί με τη χρήση του λογισμικού Google Earth. Οι μαθητές/τριες μπορούν στον χάρτη να σημειώσουν τις περιοχές με τις τοποθεσίες όπου ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση το 1821. Επιπλέον, θα μπορούσαν να τοποθετήσουν στον χάρτη τα σημεία στα οποία έδρασαν οι ήρωες της επανάστασης.